170 - Waarom linkse samenwerking altijd weer mislukt

Betrouwbare Bronnen

In de verkiezingscampagne van 2021 doet zich iets bijzonders voor. De vier partijen ter linkerzijde D66, GroenLinks, SP en PvdA kiezen allemaal een eigen positie en daardoor de facto geen van allen voor de vorming van een progressief blok tegenover met name de dominante liberale stroming en het premierschap van VVD-lijsttrekker Mark Rutte. Jaap Jansen en PG Kroeger analyseren de verschillende opstellingen in de actualiteit en leggen verbindingen met het verleden van de linkse en progressieve stroming in Nederland en verwante democratische landen.

De opstelling ter linkerzijde is opmerkelijk. Sigrid Kaag van D66 wil ‘nieuw leiderschap’ in plaats van dat van Rutte, maar blokkeert een bundeling van centrumlinks waarin haar partij als in de peilingen nog net de grootste groepering Kaag zelf als kandidaat-premier zou kunnen presenteren. SP-lijsttrekker Lilian Marijnissen lonkt dan weer nadrukkelijk naar het CDA, net als haar vader Jan Marijnissen in juli 2012 tijdens een lange nachtelijke sessie met Pieter Omtzigt. PG onthult hoe in die hete, zomerse avond in een Haags steegje aan de tafel van een morsig eethuisje een regeerakkoord op hoofdlijnen voor een kabinet van SP en CDA geschetst werd en waarbij de chef van de socialisten best bereid was de VVD als ‘Dritte im Bunde’ te betrekken. Alles bleek bespreekbaar als de PvdA maar in de greppel gereden kon worden.

Jesse Klaver van GroenLinks hoopt dan weer op een herneming van de pogingen tot een soort ‘Paars-plus’ waarover het heel even ging in de kabinetsformatie van 2010, toen uiteindelijk via een gedoogconstructie Geert Wilders op rechts een vinger in de pap kreeg. Klaver pleit voor 'Keerpunt 21' - naar het voorbeeld van Keerpunt 1972 van Joop den Uyl, Hans van Mierlo en Bas de Gaay Fortman - maar krijgt hierbij het lid op de neus van zowel de sociaal-liberalen als de socialisten. Opmerkelijk stil daarbij is de PvdA van de nieuwe leider Lilianne Ploumen, want die waagt het niet om de kiezer van 2021 ‘het eerlijke verhaal’ à la Dierderik Samsom te vertellen dat zij eigenlijk wel een nieuwe versie van Rutte II zouden willen.

Jaap Jansen en PG Kroeger ter verklaring van deze opmerkelijke verwarring te verklaren in het verleden van de pogingen tot bundeling van partijen ter linkerzijde. Het ‘Morgenrood’ wilde maar zelden echt gaan gloren. Niet alleen in Nederland trouwens. De neiging tot theoretische en ideologische scherpslijperij zat er al vroeg in. Van Ferdinand Domela Nieuwenhuis en Pieter Jelles Troelstra tot Gramsci, Kautsky en Bernstein. De Weimar Republiek ging erdoor tenonder en de wederzijdse afkeer tussen PvdA en CPN en later ook de afsplitsing van de PSP was episch. Men schold bijna feller op elkaar dan op het grootkapitaal en de ‘Roomsche reactie’.

Daaronder verscholen liggen dikke lagen van culturele, filosofische en politieke. Links heeft altijd innerlijke contradicties gekend die je in de actuele discussies weer boven ziet komen. Was men internationalistisch of vooral nationaal gericht? Was men van het volkse of van de volksverheffing? Was men voor de goed belegde boterham of voor de zuivere identiteit? Was links er voor de zekerheid van ‘de gewone man’ of voor innovatieve vernieuwingen in economie, cultuur en samenleving? Moest men Joop den Uyl volgen met zijn encyclopedische kennis van poëzie en letterkunde of moest men desnoods Job Cohen dwingen de polonaise te doen in een tv-show? Waren progressieven nu toch meer van ‘de Zaterdagmatinee’ of van André van Duin? Was het toeval dat de CPN zeezender Radio Veronica wel wilde helpen, terwijl de PvdA juist alles ondernam om de publieke omroep te beschermen door die ‘piraat’ de nek om te draaien?

***

Deze aflevering is mede mogelijk gemaakt door donaties van luisteraars via de site Vriend van de Show. Word ook vriend! (er komen ook steeds meer vriendinnen trouwens)

Betrouwbare Bronnen wordt uitgegeven door Dag en Nacht Media. Heb je interesse om te adverteren in deze podcast? Neem dan contact op met Dag en Nacht Media via [e-mail]

***

Verder lezen

Jesse Klaver - Keerpunt 21, pleidooi voor progressieve samenwerking (2021)

Motie GroenLinks-congres 14 maart 2020

Verkiezingsprogramma PvdA, D66 en PPR: Keerpunt ’72 (1972)

Peter Kanne - Fusie tussen GroenLinks en PvdA kan sterke, brede partij opleveren (I & O Research, 2020)

Matthijs Rooduijn - Wat wil de linkse kiezer? (Stuk Rood Vlees, 2015)

Pieter Gerrit Kroeger - Tand des tijds, het CDA in de nieuwe eeuw (Prometheus, 2020)

***

Verder kijken

Verkiezingen 1972 met oa Hans van Mierlo en Joop den Uyl

Willeke Alberti, Gerard Cox en anderen - Waarom stemmen wij Den Uyl? (1977)

Den Uyl reciteert Bertolt Brecht in de Tweede Kamer (1986)

Job Cohen in de polonaise (Koffietijd, 2010)

Diederik Samsom over linkse samenwerking (2016)

Tolhuistuin, 2020 - Aankondiging linkse samenwerking door Klaver, Marijnissen en Asscher

***

Verder luisteren

167 - Lilian Marijnissen: 'Alleen met een grote SP verandert er echt wat'

161 - Hans van Mierlo, een politieke popster

157 - 2021: het jaar van bijzondere verkiezingen, een partijcoup en een opmerkelijke dame van adel (hierin wordt over het progressieve schaduwkabinet uit de jaren '70 gesproken)

123 – Hoe de PvdA in de greep kwam van het neoliberalisme

64 - Wim Kok, een leven op eigen kracht - gesprek met biograaf Marnix Krop

34 - Lodewijk Asscher over zijn PvdA

27 - Rob Jetten (D66) wil muren slopen

09 - Special: leven en werk van Wim Kok. Met Jeltje van Nieuwenhoven, Joop van den Berg, Gijs van Dijk en PG Kroeger

NRC Haagse Zaken: Waarom het links niet lukt te groeien (februari 2021)

Studio Tegengif #51 - Peter Kanne over een linkse fusiepartij

***

Tijdlijn

00:00:00 – Intro

00:02:14 – Deel 1

00:44:56 – Deel 2

01:29:01 – Uitro

01:29:36 - Einde

Zie het privacybeleid op https://art19.com/privacy en de privacyverklaring van Californië op https://art19.com/privacy#do-not-sell-my-info.