S2E10 - De aarde heeft een andere mens nodig - Esther Jansen

Felix & Sofie

Esther Jansen spreekt in deze podcast over de mogelijkheden om het mens-zijn, of onze menselijkheid, opnieuw vorm te geven in het licht van het Antropoceen. Op welke manieren zit het huidige mensbeeld ons in de weg om deze broodnodige vormen te zien, te verbeelden, en het dagelijks leven naar in te richten? Het werk van Sylvia Wynter geeft aanknopingspunten om de vraag ‘wat betekent het om mens te zijn?’ op een andere manier te beantwoorden, en laat zo de tekortkomingen van het westers idee van ‘de Mensheid’ zien. Wat kunnen we hier van leren in het licht van de huidige ecologische ontwrichting? Deze lezing was onderdeel van de avond: Eco- catastrofe: de mens moet anders (18-02-2020) Dat de aarde verandert is overal om ons heen zichtbaar. We leven in vreemde tijden die vragen om radicaal handelen. We worden geconfronteerd met gevoelens van onbegrip, angst, onmacht en wanhoop, maar belangrijker nog worden we geconfronteerd met conceptuele kaders die niet langer houdbaar zijn. Hoe ver moeten we gaan in ons denken om mee te kunnen met de tijd? Klimaatverandering zet de kaders die wij sinds de Verlichting vanzelfsprekend achten op het spel: Wie is eigenlijk de ‘mens’ die in het Anthropoceen tot geologische kracht wordt verheven? Wat is onze rol? Staat de mens wel los van (en boven) de natuur? En is ons menselijke lot niet eigenlijk toch innig verbonden met dat van de kleinste wezens, met het plankton, de insecten? Wat moeten we denken van de massale uitsterving van soorten om ons heen? In 2019 lagen wereldwijd slechts twee landen op koers om hun doelen uit het Parijsakkoord te halen (te weten: Marokko en Gambia). Dat betekent volgens het (vaak conservatief geachte) IPCC dat we afstevenen op een opwarming van 3-4 of 4-5 graden boven pre-industrieel niveau in 2100 (rapport 2018). In een wereld van gemiddeld 4 graden extra bevindt de bewoonbare wereld zich in West-Antarctica, Canada, Noord-Europa en Rusland. Ter contrast: Zuid- en Midden- Amerika, de Verenigde Staten, Afrika, Zuid-Europa, Zuid- en Oost-Azie en Australië zijn onbewoonbaar door woestijnvorming, extreme droogte of overstromingen. Zoals Bruno Latour het zegt hebben we een oorlog reeds verloren, al vochten we hem wellicht niet bewust. Het gevolg? We draaien met zijn allen door. De een ontkent, de ander panikeert, een derde hoopt tegen beter weten in. De vreemde wereld waarop we leven vraagt om verandering, échte verandering. En in plaats van ons te laten verleiden tot cognitieve dissonantie, in plaats van de route van de vervreemding te nemen die ons onvermijdelijk op afstand plaatst van het geheel, blijven we deze avond dicht op de materie, en dicht op onszelf. Kan ons zelfbeeld standhouden? Tijdens deze avond van Felix & Sofie nemen we de ecologische catastrofe als uitgangspunt om te kijken naar de conceptuele, filosofische, maar ook substantiële revoluties die komen.