#7 - Logical Fallacies Part 3

Bag-ong Dan-ag

Click here to Watch on YouTube

Happy New Year 2018!

Welcome sa lain na pud nato nga episode sa atong podcast nga gitawag ug Bag-ong Dan-ag. Kini nga podcast gi-dedicate ni nato para sa pag-promote ug critical thinking ug skepticism, especially na gyud sa atong mga kabatan-unan karon. Tungod kay nag dako ko sa Cebu as a Catholic, usa sa atong pinaka major nga topic kay ang religion, particularly ang Christian nga religion. So mag hisgut-hisgut kita bahin sa mga simbahan parehas sa Katoliko Romano, Saksi ni Jehovah, Sabadista ug uban pa.
Ang critical thinking ug skepticism dili lang para sa religion. Ma-apply ni nato sa lain-laing area sa atong kinabuhi. So mag hisgut pud ta pananglit sa financial, political, economics, health or medicine ug uban pa.
So kung kinsa tong interesado nga mo explore niining mga butanga uban nako, palihug ug subscribe sa atong podcast, add mo sa inyong mga comments, questions, suggestions or mga reactions. Akong paninguhaon nga maka post ko dinhi regularly, at the moment kay weekly, matag adlaw nga Byernes o Sabado.

Post Hoc or Faulty Causality

Ang fallacy nga “post hoc, ergo propter hoc,” nga literally nagpasabot ug “human ani, mao nga tungod ani” - “after this, therefore because of this.”
Mao ni ang fallacy kung diin nasipyat ta ug hubad sa mga nahitabo nga nagsunod. Unya tungod kay nagsunod ang panghitabo, ato dayun nga gi-conclude nga ang nag-una ug kahitabo, mao ang hinungdan sa nagsunod nga nahitabo.
Uso kaayo ni nga fallacy sa mga personal nga mga experyensya. Especially na gyud ning bahin sa mga sakit ug balati-an.
Example 1:
Na-diagnose ko ug colon cancer. Human ning agi ko ug pila ka sessions sa chemotherapy. Wala gyud ko naayo. Gipasulay pa gani ko ug radiation therapy. Wala gihapon. Naluya na gyud ko ug balik-balik sa hospital. Hangtud nga ning-attend ko ug prayer healing session sa St. Thomas. Ila kong gi pray-overan. After pila ka semana, nawala ang akong cancer. Naayo na gyud ko. Ang pray-over ra gyud ang naka-ayo nako.
Kinsa may nakadungog na ug pro-pareha ani nga estorya? Gi-pray-overan siya, human milabay ang pila ka semana, naayo siya. Mao nga ang naka-ayo daw niya, kay ang pray-over. Gikalimtan nalang ang ubang detalye nga nag-chemotherapy siya ug pila ka sessions. Nag radiation therapy pa gyud. Unya human sa pray-over, ning lanat pa ug pila ka semana una na-deklarar nga naayo na siya. Unsa may nahitabo aning pila ka semana nga milabay? Nagpadayun ba kaha ang iyang mga therapy sa hospital? Maskin pag wala, most likely, ning-epekto na ang mga tambal nga gidapat sa iyang lawas.
Pwerteng dali-a ra gyud sa uban mo-conclude nga mo-work ang pray-over. Mao bitaw gi-sige pa ni ug buhat hangtud karon. Apan wala gyuy mo-hinumdom sa pila na ka daghang cases sa pray-over nga wala naayo ang masakiton. Kung dili maayo, aw hilom lang ta bahin sa pray-over. Kung maayo gani, “yes, ang pray-over ang naka-ayo niya! Mo-work gyud ning pray-over!”
Ang kaning post-hoc nga fallacy, mao ni ang higayon kung diin na-confuse nato ang “correlation” for “causation.” Nag-tuo ta nga “causation” ang atong nakita, apan “correlation” lang diay. Unsa man ni sila?
Ang “causation” kay ang aksiyon nga naka-ingon ug usa ka butang. Mao ni ang cause ug effect nga scenario. Pananglit, ning-tayhop ko ug hangin aron pagpaburot sa balloon, mao nga ning-burot ang balloon. Sa kani nga example, maka-angkon lang ta ug “causation” kung ma-demonstrate nato nga dunay cause-effect nga nahitabo.
Ang “correlation” kay ang pag-connect lang nato sa duha kabutang. Kita ang nag-connect, ug sa kani nga example, tungod lang kay nagsunod ang mga panghitabo.
Pananglitan, akong usbon ang akong gibuhat, ning-tayhop na pud ko ug laing balloon ug miburot gihapon. Human gi-usab na pud nako sa laing balloon. Every time ako ning gibuhat, mao gyud pirmi ang epekto. So sa kani lang daan, kus-gan na nga ebedensiya nga ang akong pagtayhop sa balloon mao ang cause, unya ang epekto kay ang pagburot sa balloon.
Syempre, mopadayun ta ug embestigar niini hangtud na sa chemistry ug physics sa mao nga scenario. Ma-demonstrate man nato nga ang hangin, ang mga gas molecules sa hangin, maka cause ug pressure kung imo silang tapokon. Maskin gani sa atong baba, kung magtigum ta ug hangin, ma-feel nato ang pressure sa atong aping. Mao kini ang explanation, ang demonstration kung gi-unsa pag-cause sa pagtayhop nako ug hangin sa balloon nga maoy naka-ingon nga ning-burot ang balloon.
Sa atong example sa pray-over, kung balikon nato ug buhat ang pray-over sa laing masakiton, klaro man kaayo nga usahay ang masakiton dili maayo, usahay maayo. In fact dunay pipila na ka mga studies nga gi-conduct aron pag-susi kung duna bay epekto ang prayer. Usa sa pinaka-sikat kay ang Templeton Foundation prayer study. Kung diin na-conclude nga walay nakita nga klaro nga epekto ang prayer. Dunay lapas sa usa ka libo ka mga participants sa maong study.
Apan ang mas dako nga problema bahin sa prayer, kay ang pag-demonstrate sa cause-effect. Maskin pa ug ma-correlate nato nga every time mag-pray-over, mamaayo gyud ang masakiton. Unsaon man nato pagdemonstrate sa causation? Gi-unsa man sa mga pagbatbat ug mga pulong, ug pagbutang sa mga kamot ibabaw sa masakiton, pag-cause nga mamaayo ang masakiton?
Although ang challenge nako dinhi sa mga mo-tuo sa prayer. Kung tinuod gyud nga dunay epekto ang prayer, nganong mo-adto pa man sila ug doktor? Ngano mo-gamit pa man sila ug medisina? Para unta sa bisan unsa nga sakit o balati-an, prayer ra dayun ang gamiton aron mawagtang. Ngano maggasto-gasto pa man gyud sa doktor ug medisina?
Examples:
Additional examples sa post-hoc nga fallacy:

Human na elect si Carlos isip Mayor sa syudad, ning-ubos ang mga reports sa kawat ug patay. Maayo gyud ni nga mayor si Mayor Carlos.

Ang pagka-mayor ni Carlos, dili maoy hinungdan nga ming-ubos ang reports sa kawat ug patay. Basin ning gamay ang mga reporters? Basin dunay private army si mayor nga maoy gikahadlokan sa mga tawo mao nga wala na kaayoy nagpabadlong?

Tungod kay wala ko naligo karong adlawa, daghan kaayo ko ug nabuhat sa opisina. Mao nga sunod kung gusto ko nga daghan ko ug mabuhat sa opisina, dili lang ko maligo.

Posibli nga tungod wala siya naligo, naka-save siya ug time, mao mas dako siya ug time sa opisina. Pero dili ang aksiyon o ang wala pag aksiyon sa ligo ang naka-ingon nga mas daghan siya ug nabuhat sa opisina.

Human mag-wild ang mga manok, nag-sige silag saba ug pakpak sa ilang mga pako, duna dayuy mosulod nga kusog nga bagyo. Ang kaning pagkaguliyang sa mga manok ang hinungdan sa mga kusog nga bagyo.

Ang pagkaguliyang sa mga manok kaha ang most like hinungdan sa mga kusog nga bagyo? Tungod lang kay kasagaran, mao ni ang ilahang behavior. O ba kaha, basin tungod sa instinc sa mga manok, maka-matikod dayun sila ug kausaban sa panahon?
So mao to ang “post hoc, ergo propter hoc” nga fallacy. I hope klaro na ni.

Straw Man Fallacy

Padayun ta, lain na pud nga common kaayo nga logical fallacy, kaning gitawag ug “Straw Man Fallacy.” Mao ni ang pag presentar ug huyang nga argumento nga propareha sa argumento nga mao untay itulisok. Pero gi-presentar ang huyang nga argumento aron sayun ra pildihon, unya, human mapulpog ang huyang nga argumento, mo-ingon dayun ang nangatarungan nga napildi na pud niya ang orihinal nga argumento.
Example:
So pananglit sa usa ka panag-estorya sa duha ka tawo nga si Efren ug si Gadot:
Efren: Unsay huna-huna nimo ni Allah?
Gadot: Dili man ko mo-tuo aning mga ginoo, maskin si Kristo pa, si Allah, si Bramah ug kinsa pa na dinha.
Efren: Mao ba? Gi-unsa gud nimo pag-segurado nga walay ginoo nga nagbuhat nato? Unsa, ningtungha lang ta dinhi ug kalit?
Sa maong panagbangi, ning-deklarar si Gadot nga dili siya mo-tuo ug ginoo, ma Allah man o ma Kristo ug uban pa. Mao ra ni iyang gisulti. Apan si Efren, human nakadungog niini, namingwit ug laing argumento nga wala na-apil sa ilahang panagbangi. Ang argumento nga “segurado si Gadot nga walay ginoo nga nagbuhat nato UG nga nitungha lang ta sa kalibutan ug kalit.”
Una, walay usa ani nga mga argumento, maskin tipik man lang ani nila, nga gisulti ni Gadot.
Ika-duha, walay “claim” nga gihimo si Gadot, igo lang siya nag express sa iyahang stand nga wala siyay ginoo nga gituho-an.
So ang orihinal nga argumento ni Gadot, actually, expression ra gani ni sa iyahang posisyon sa pag-tuo, nga wala siyay ginoo nga gituho-an. Mao ni dapat ang itulisok ni Efren.
Ang sayop nga pag-representar sa position sa usa ka tawo kay lain sad nga porma sa Straw Man Fallacy. Kung gi-lahi ug sabot o di ba nasayop lang ug sabot ang usa.
Example:
Sa usa ka session sa senado nga naghisgut bahin sa budget sa nasud, ning-ingon ang usa ka senador (itago nato sa pangalan nga “Bob”) nga maayo kuhaan nato ang budget alang sa edukasyon unya idugang kini sa budget sa health. Ning sabat pud dayun ang usa ka senador nga nag-ingon: “Dili ko makatuo nga si senador Bob ganahan diay ni siya nga makulangan ang edukasyon sa atong nasud.”
Sayop nga pagka-represent sa position ni senador Bob. Igo ra man siya ning-ingon nga kuhaan ang budget sa edukasyon aron i-puno ngadto sa budget sa health. Apan ang usa ka senador, ming-ambak ug laing topic. Nga ganahan kuno si Bob nga makulangan ang edukasyon sa nasud.
Susihon usa nato kung unsay argumento ni Bob. Basin diay mapakita niya nga nag-sige lang ug ka surplus ang budget sa edukasyon sa mga milabay nga tuig. So sa pag-anticipate sa surplus, ming-suggest si Bob nga kuhaan ang budget kay basin pud nga nagkulang ang budget sa health. Tungod ba ron kay dunay kalamidad nga nahitabo ug nga nagkinahanglan ug mas dako-dako nga pundo ang health.
Importante nga maminaw ta sa usag-usa kung mag-estorya ta. Labaw na gyud kung magkabangi ang atong mga opinyon ug panabot. Labi na gyud sa mga dagko ug kritical nga mga topic sa atong katilingban. Usahay, tungod sa atong emosyon, kung naglagot na ba ta o nasubo, masapawan dayun ang atong critical thinking. Unya, pun-an pa gyud nga wala tay bansay-bansay sa atong critical thinking, mosamot pa gyud nga dili ta makapangatarungan ug maayo o ba kaha, masayop ta ug sabot sa uban.
Kasagaran kung maglantugi, ang isig ka kampo kay pulos lang naghulat nga makabatbat sa ilahang side nga dili na sila makapaminaw sa pikas side. Mag-isig hinulatay lang sa ilahang turno. Atong hinumdoman, kung ming-apil ta ug dialogue, duna tay duha ka responsibilidad. Una ang pagsaysay sa atong opinyon sa matinud-anon nga paagi (intellectually honest). Ug ika-duha, ang pagpaminaw, with an open mind, sa opinyon sa atong ka-estorya. Molalis pa gani gyud ko, nga kung dili ka uyon ug andam nga mosagup niing duha ka responsibilidad, sa ato pa, dili nalang ta maglantugi kay mamahimong walay pulos ug usik lang sa panahon ang atong pagpa-ugnat.

Kini ug uban pa, ang atong hisgutan sa sunod nga mga episodes dinhi sa atong podcast.
Kung intersado mo sa pag explore niini, ayaw kalimot ug Subscribe ug share sa atong podcast. Para ato ning tanan.
Dinhi lang usa, hangtud sa sunod higayon. Daghang salamat.

Question everything.